Griffiths şenbe güni Türkiýäniň günortasyndaky Kahramanmaras şäherine geleninden soň Sky News habar gullugyna beren interwýusynda: "Meniň pikirimçe, harabalyga girmeli bolanymyz üçin ölenleriň we ýaralananlaryň sanyny takyk kesgitlemek kyn, ýöne onuň iki esse köpeljekdigine ynanýaryn". ýer titremesiniň merkezi AFP habar berdi. "Biz entek ölenleri sanamaga başlamadyk".
On müňlerçe halas ediş işgärleri sebitdäki sowuk howa ýer titremesinden soň gyssagly kömege mätäç millionlarça adamyň ejir çekmegini güýçlendirýändigi sebäpli tekiz binalary we binalary arassalaýarlar. Birleşen Milletler Guramasy, Türkiýede we Siriýada azyndan 870,000 adamyň gyzgyn nahara mätäçdigini duýdurýar. Diňe Siriýada 5,3 million adam öýsüz.
Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy şenbe güni saglyk zerurlyklaryny kanagatlandyrmak üçin 42,8 million dollar gyssagly ýüz tutdy we ýer titremesinden 26 milliona golaý adamyň ejir çekendigini aýtdy. Griffiths twitterde ýerleşdiren wideosynda: "Soonakyn wagtda gözleg we halas ediş işgärleri ýakyn aýlarda ejir çekenleriň köpüsine ideg etmek tabşyrylan gumanitar guramalara ýol açar" -diýdi.
Türkiýäniň betbagtçylyk gullugy gözlegiň üstünde Türkiýäniň dürli guramalaryndan 32,000-den gowrak adamyň işleýändigini aýdýar. Şeýle hem 8,294 halkara kömek işgäri bar. Hytaýyň materigi, Taýwan we Gonkong hem zyýan çeken sebitlere gözleg we halas ediş toparlaryny iberdi. Taýwandan jemi 130 adamyň iberilendigi habar berildi we ilkinji topar gözleg we halas ediş işine 7-nji fewralda Türkiýäniň günortasyna geldi. Hytaýyň döwlet metbugaty 82 agzaly halas ediş toparynyň 8-nji fewralda geleninden soň göwreli aýaly halas edendigini habar berdi. Gonkongdan pudagara gözleg we halas ediş topary 8-nji fewral agşam betbagtçylyk sebtine ugrady.
Siriýada dowam edýän raýat urşy, ýer titremesinden bäri halkara kömeginiň ýurda ýetmegini kynlaşdyrdy. Northernurduň demirgazyk bölegi betbagtçylyk zolagynda, ýöne harytlaryň we adamlaryň akymy oppozisiýa we hökümet tarapyndan gözegçilik edilýän ýerleriň bölünmegi bilen çylşyrymlaşýar. Betbagtçylyk zolagy esasan raýat goranmak guramasy bolan ak kaskalaryň kömegine bil baglady we ýer titremesinden dört gün soň BMG-nyň üpjünçiligi gelmedi. Siriýanyň serhediniň golaýyndaky günortadaky Hataý welaýatynda türk hökümeti syýasy we dini sebäplere görä iň agyr zyýan çeken sebitlere kömek bermekde haýal hereket etdi.
BBC habar gullugynyň habaryna görä, köp sanly türk halas ediş işiniň haýal depginde nägileligini bildirdi. Gymmat bahaly wagtyň geçmegi bilen, gynanç we hökümete ynamsyzlyk duýgulary, bu taryhy betbagtçylyga hökümetiň beren jogabynyň netijesiz, adalatsyz we deňsizdigini duýmak üçin gahar we dartgynlylyga ýol açýar.
Akeer titremesinde on müňlerçe bina ýykyldy we Türkiýäniň daşky gurşaw ministri Murat Kurum 170,000-den gowrak binanyň baha bermegine esaslanyp, betbagtçylyk zonasyndaky 24 921 binanyň ýykylandygyny ýa-da agyr zeper ýetendigini aýtdy. Türkiýäniň oppozisiýa partiýalary Prezident Rejep Taýýip Erdoganyň hökümetini geleňsizlikde, gurluşyk kodlaryny berk ýerine ýetirmezlikde we 1999-njy ýylda bolup geçen soňky uly ýer titremesinden bäri toplanan ullakan ýer titremesi salgydyndan hyýanatçylykly peýdalanmakda aýyplaýarlar. Salgytyň asyl maksady binalary ýer titremesine çydamly etmekdi.
Jemgyýetiň basyşy astynda Türkiýäniň wise-prezidenti Fuat Oktaý hökümetiň 131 şübheli adamyň adyny tutandygyny we ýer titremesinden ejir çeken 10 welaýatda 113 adamy tussag etmek barada karar çykarandygyny aýtdy. "Zerur hukuk amallary tamamlanýança, esasanam uly zyýan çeken we adam pidalaryna sebäp bolan binalar üçin bu meseläni jikme-jik çözeris". Adalat ministrligi ýer titremesinde ölenleri derňemek üçin ejir çeken welaýatlarda ýer titremesi bilen baglanyşykly jenaýat derňew toparlaryny döredendigini aýtdy.
Elbetde, ýer titremesi ýerli berkitme pudagyna-da uly täsir etdi. Köp sanly binanyň ýykylmagy we durkunyň täzelenmegi, berkitme isleginiň ýokarlanmagyna täsir edýär.
Iş wagty: 15-2023-nji fewral